گرچه ذکر تمام فضائل ماه مبارک رمضان از حوصله این مقال خارج است؛
ولی پرداختن و ذکر برخی از فضائل آن از نظر قرآن و روایات اسلامی خالی از لطف نیست.
1 برترین ماه سال
ماه مبارک رمضان به جهت نزول قرآن کریم در آن و ویژگی های منحصری که
دارد در میان ماه های سال قمری برترین است؛ قرآن کریم می فرماید: «ماه رمضان ماهی
است که قرآن برای هدایت انسان ها در آن نازل شده است.»(6)
پیامبر گرامی(ص) درباره ماه رمضان می فرماید: «ای مردم! ماه خدا با
برکت و رحمت و مغفرت به شما روی آورد، ماهی که نزد خدا از همه ماه ها برتر و
روزهایش بر همه روزها و شب هایش بر همه شب ها و ساعاتش بر همه ساعات برتر است،
ماهی است که شما در آن به میهمانی خدا دعوت شده و مورد لطف او قرار گرفته اید، نفس
های شما در آن تسبیح و خوابتان در آن عبادت، عملتان در آن مقبول و دعایتان در آن
مستجاب است.... بهترین ساعاتی است که خداوند به بندگانش نظر رحمت می کند... .»(7)
2 نزول کتب آسمانی در این
ماه
تمام کتب بزرگ آسمانی مانند: قرآن کریم، تورات، انجیل، زبور، صحف در
این ماه نازل شده است. حضرت امام صادق(ع) می فرماید: «کل قرآن کریم در ماه رمضان
به بیت المعمور نازل شد، سپس در مدت بیست سال بر پیامبر اکرم(ص) و صحف ابراهیم در
شب اول ماه رمضان و تورات در روز ششم ماه رمضان، انجیل در روز سیزدهم ماه رمضان و
زبور در روز هیجدهم ماه رمضان نازل شد.»(8)
3توفیق روزه
در ماه رمضان خداوند متعال توفیق روزه داری را به بندگانش داده است؛
«پس هر که ماه [رمضان] را درک کرد، باید روزه بگیرد.»(9)
انسان افزون بر جنبه مادی و جسمی، دارای بُعد معنوی و روحی هم هست و
هر کدام در رسیدن به کمال مطلوب خود، برنامه های ویژه را نیاز دارند، یکی از
برنامه ها برای تقویت و رشد بُعد معنوی، تقوا و پرهیزگاری است؛ یعنی اگر انسان
بخواهد خودش را از جنبه معنوی رشد و پرورش دهد و به طهارت و کمال مطلوب برسد، باید
هوای نفس خود را مهار کند و موانع رشد را یکی پس از دیگری بر دارد و خود را سرگرم
لذت ها و شهوات جسمی نکند. یکی از اعمالی که در این راستا مؤثر و مفید است روزه
داری است، قرآن کریم می فرماید: «... ای افرادی که ایمان آورده اید! روزه بر شما
نوشته شد، همان گونه که بر پیشینیان از شما نوشته شده، تا پرهیزگار شوید.»(10)
برخی از فواید و فضائل روزه:
الف. تقویت تقوا، پرهیزگاری و
اخلاص؛(11) امام صادق(ع) می فرماید: خداوند متعال فرموده:
«روزه از من است و پاداش آن را من می دهم.»(12)
حضرت فاطمه(س) می فرماید: «خداوند روزه را برای استواری اخلاص، واجب
فرمود.»(13)
ب. مانع عذاب های دنیوی و اخروی:
امام علی(ع) می فرماید: «روزه روده را باریک می کند گوشت را می ریزد
و از گرمای سوزان دوزخ دور می گرداند.»(14)
پیامبر اکرم(ص) می فرماید: «روزه سپری در برابر آتش است.»(15)
ج. آرامش روان و جسم:
روزه داری روح و روان و قلب و دل و نیز جسم را آرامش داده و باعث
سلامتی روح و تندرستی جسم می شود.
پیامبر اکرم(ص) می فرماید: «روزه بگیرید تا سالم بمانید.»
باز می فرماید: «معده خانه تمام دردها و امساک [روزه [بالاترین
داروهاست.»(16)
حضرت امام باقر(ع) می فرماید: «روزه و حج آرام بخش دلهاست.»(17)
حضرت علی(ع) می فرماید: «خداوند بندگان مؤمن خود را به وسیله نمازها
و زکات و حدیث در روزه داری روزه های واجب [رمضان[ برای آرام کردن اعضا و جوارح
آنان، خشوع دیدگانش و فروتنی جان هایشان و خضوع دلهایشان حفظ می کنند.»(18)
امروزه در علم پزشکی و از نظر بهداشت و تندرستی نیز در جای خود ثابت
شده که روزه داری تأثیرهای فراوانی بر آرامش روح و روان و سلامتی جسم و بدن دارد،
دفع چربی های مزاحم، تنظیم فشار، قند خون، و... نمونه آن است.(19)
د. مانع نفوذ شیطان:
امام علی(ع) به پیامبر اکرم(ص) عرض کرد: یا رسول الله! چه چیزی شیطان
را از ما دور می کند؟ پیامبرگرامی(ص) فرمود: روزه چهره او را سیاه می کند و صدقه
پشت او را می شکند.»(20)
بنابراین، روزه مانع نفوذ شیطان های جنی و انسی شده و وسوسه های آنان
را خنثی می کند.
ه . مساوات بین غنی و فقیر:
انسان روزه دار در هنگام گرسنگی و تشنگی، فقرا و بینوایان را یاد می
کند و در نتیجه به کمک آن ها می شتابد. حضرت امام حسن عسگری(ع) درباره علت وجوب
روزه می فرماید: «تا توانگر درد گرسنگی را بچشد و در نتیجه به نیازمند کمک کند.»(21)
و. احیاء فضائل اخلاقی
حضرت امام رضا(ع) درباره علت وجوب روزه می فرماید: «تا مردم رنج
گرسنگی و تشنگی را بچشند و به نیازمندی خود در آخرت پی ببرند و روزه دار بر اثر
گرسنگی و تشنگی خاشع، متواضع و فروتن، مأجور، طالب رضا و ثواب خدا و عارف و صابر
باشد و بدین سبب مستحق ثواب شود،... روزه موجب خودداری از شهوات است، نیز تا روزه
در دنیا نصیحت گر آنان باشد و ایشان را در راه انجام تکالیفشان رام و ورزیده کند و
راهنمای آنان در رسیدن به اجر باشد و به اندازه سختی، تشنگی و گرسنگی که نیازمندان
و مستمندان در دنیا می چشند پی ببرند و در نتیجه، حقوقی که خداوند در دارایی
هایشان واجب فرموده است، به ایشان بپردازند...
.»(22)
و... .
4. وجود شب قدر در این ماه
شب قدر از شب هایی که برتر از هزار ماه است و فرشتگان در این شب به
اذن خدا فرود می آیند و جمیع مقدرات بندگان را در طول سال تعیین می کنند(23) و وجود این شب در این ماه مبارک نعمت
و موهبتی الهی بر امت پیامبر گرامی اسلام(ص) است و مقدرات یک سال انسان ها (حیات، مرگ، رزق و...) براساس لیاقت ها و
زمینه هایی که خود آنها به وجود آورده اند تعیین می شود و انسان در چنین شبی با تفکر و تدبر می تواند به خود آید و اعمال یک
سال خود را ارزیابی کند و با فراهم آوردن زمینه مناسب بهترین سرنوشت را برای خود
رقم زند.(24)
حضرت امام صادق(ع) می فرماید: «تقدیر مقدرات در شب نوزدهم و تحکیم آن
در شب بیست و یکم و امضاء آن در شب بیست و سوم است.»(25)
5. بهار قرآن
نظر به این که قرآن کریم در ماه مبارک رمضان نازل شده و تلاوت آیات
آن در این ماه فضیلت بسیاری دارد، در روایات اسلامی، از ماه رمضان به عنوان بهار
قرآن یاد شده است؛ چنان که حضرت امام باقر(ع) می فرماید: «هر چیزی بهاری دارد و
بهار قرآن ماه رمضان است
پی
نوشت ها: 1. مفردات الفاظ القرآن، راغب اصفهانی، ص 209، دارالکتاب العربی، بیروت.
2. بحارالانوار، علامه مجلسی، ج 55، ص
341، مؤسسه الوفاء، بیروت.
3. ر.ک: الکافی، محمد بن یعقوب کلینی، ج 2، ص 628، دارالکتب الاسلامیة،
تهران.
4. وسائل الشیعه، شیخ حر عاملی، ج 2، ص 628، دارالکتب الاسلامیة، تهران.
5
6 سوره بقره، آیه 185.
7ر.ک: وسائل الشیعه، همان، ج 10، ص 313.
8ر.ک: الکافی، همان، ج 2 ،ص 628.
9سوره بقره، آیه 185.
10سوره بقره، آیه 183.
11 همان.
12 میزان الحکمة، محمد
محمدی ری شهری، ترجمه: حمیدرضا شیخی، ج 7، ص 3207، مؤسسه دارالحدیث، قم.
13. همان، ص 3209.
14. همان.
15. همان.
16. همان.
17. همان.
18. همان.
19. تفسیر نمونه، آیت الله مکارم شیرازی و دیگران، ج 1 ،ص 631، دارالکتب
الاسلامیة، تهران.
20. مستدرک الوسائل، محدث نوری، ج 7، ص 154، مؤسسه آل البیت، قم.
21. میزان الحکمة، همان.
22. همان، ص 3209.
23. سوره قدر، آیه 1 ـ 5.
24. تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ج 18، ص 132؛ ج 19، ص 90، مؤسسه
مطبوعاتی اسماعیلیان، قم.
25. وسائل الشیعه، همان، ج 10، ص 354.
26. وسائل الشیعه، همان، ج 6، ص 203.